Okul Öncesi Dönemde Çocukların Matematik Becerilerinin Gelişimi
Matematik hayatımızın içindedir; matematiğin ortaya çıkışı hayati ihtiyaçlardan kaynaklandığını biraz düşünürsek, matematiğin neden hayatın içinde olduğunu hepimiz görebiliriz.
Peki ya bizim matematiğe karşı bakış açımız nedir? Bizler matematikten korkarsak, matematiği zor bir şeymiş gibi algılar ve ifade edersek, çevremizdeki çocukların bizim matematiğe olan bakış açımızı edinmesine neden olmaz mıyız? Gelin hep beraber yeni doğan bir çocuğun nasıl bir matematiksel beceriyi ortaya koyduğunu fark edelim.
Bebekler dünyaya gözlerini açtıklarında, kendilerine bakım veren kişinin sesini, kokusunu, dokunuşunu hatırlarlar ve bu bilgileriyle onun “kendi” bakım vereni olduğunu hatırlarlar. Bu sayede, yeni doğan bir bebek “eşleme” yapmış olur. Büyüdükçe ve çevresini keşfettikçe nesneler ve insanlar arasındaki farkları ve benzerlikleri görür. Bir kalabalık grup içindeki “anne” veya “bakım vereni” fark eder. Bakım verenini kalabalık bir grup içerisinde ararken bakım verenin özellikleri ile gördüğü yabancı kişilerin özelliklerini karşılaştırır. Bu sayede matematiğin bir diğer aşaması olan “karşılaştırma” becerisini kazandığı ortaya çıkar. Gördüğünüz gibi, matematiğin en temel noktalarını içgüdüsel olarak biliyor ve hayatı tanıma sürecimizde kullanıyoruz.
Çocuğun yaşı ilerlerken çocuğun “sıralama” yapabilmesini, “örüntü” kurabilmesini, “sınıflandırma” yapabilmesini bekliyoruz. Çocuklar oyunlarında, hayatın içerisinde, yani yaşamın her anında bu becerileri deneyimler. Bu sayede çocuğun artık “sayı sayma”, “söylediği sayı ile nesne adedini eşleme”, “basit toplama”, “basit çıkarma” gibi aşamalara geçmesi beklenir. Peki, evde veya okulda, çocuğun matematik becerisini nasıl geliştirebiliriz? Aşağıdaki tablodan örnekleri inceleyebilirsiniz.
Peki, bizler çocuğun bu deneyime sürecinde nasıl bir rol üstleniyoruz?
Yetişkinler olarak, çocuktan çocuğun yaşına, bireysel gelişimine ve kültürel arkaplanına ve anadilinin farklılığına uygun beklentilerimizin olması gerekir. Çocuğun biricikliğini ve özgül öğrenmesini her daim hatırlamalıyız ve doğru beklentiler içerisinde olmalıyız. Çoğu zaman, kendimde de fark ettiğim bir durum şu ki, çocuğun bireysel ihtiyaçlarının farkında olmadan kendi gözümde gördüğüm kadarıyla çocuğu bir noktaya koyuyorum ve beklentilerimi (hedeflerimi) belirliyorum. Fakat, bazen çocuğun buna henüz hazır olmadığını, bazen ise çocuğun bunu zaten kolayca yapabildiğini görüyorum. İki durum da yetişkin, çocuğun öğrenme sürecine doğru katkıyı sağlayamayacaktır. Bu yüzden, önce çocuğun bireysel gelişimini çok iyi gözlemlememiz, ardından da doğru beklentilerle öğrenme sürecini destekleyecek hedefler koymamız gerekir.
Çocukların Yaşına Göre Matematik Becerisi
Doğumdan 2 yaşa*:
- Bebekler ve küçük çocuklar çevrelerini kendi duyularıyla keşfederler.
- Bebekler çevrelerini motor aktivite yoluyla ve dokunarak, görerek, tadarak ve işiterek öğrenirler.
3 ve 4 yaş**:
- Mevcut olmayan nesnelerle veya geçmişte meydana gelen olaylarla karşılaştırmalar yapabilir.
- Bu, çocukların nicelemeyi ve biçimsel matematiği destekleyecek soyut zihinsel yapıları inşa etmek için düzeni (order), sıralamayı (seriation) ve sınıflandırmayı (classification) sentezlemesine olanak tanır.
Günlük Akışta Matematik Becerilerinin Gelişimine Destek Olacak Birkaç Öneri***:
- Su ve sabunla ellerinizi yıkarken 10’a kadar sayın.
- Arabadan mağazanın girişine kadar olan adımları sayın.
- Bir poşette kaç tane meyve olduğunu tahmin edin ve ardından sayın.
- Çamaşırları renklerine göre ayırın.
- Kaç adım, kaç elma, kaç arabanın geçtiğini, kaç beninizin olduğunu sayın.
- Çocuklardan çamaşırları renklerine göre ayırmalarını, oyuncaklarını toplarken türüne göre çekmecelere/kutulara koymalarını ve yiyecekleri buzdolabına girenler ve girmeyenler olarak ayırmalarını isteyin.
- Kitapta dört kurbağa yazıyorsa ve dört kurbağa resmi varsa, çocuktan dört kurbağaya dokunmasını ve saymasını isteyin. “Hadi birlikte yapalım” diyerek her kurbağaya dokunup sayın.
- Bir sayı gördüğünüzde, çocuğun da o sayıyı bulmasını ve göstermesini isteyin. Çocuğa o sayının önemini ve ne olduğunu açıklayın. Örneğin daire numarası, sokak numarası, doğum günü tarihi vb. gibi.
- Kutu oyunları oynayın çünkü o tür oyunlar çocuğun saymasını, zarı okumasını, problem çözmesini ve grup içerisinde oynamasını sağlar.
- Şekil, boyut, ağırlık, benzerlikler ve farklılıklar bakımından desenler bulmak için etrafınızdaki her şeyi keşfedin.
- Standart olmayan ölçme birimleri (karış, arşın, bir lego boyu gibi), çocuklara boyutu keşfetme, öğeleri karşılaştırma ve uzamsal anlayış geliştirme (nesnelerin bir alanda kapladığı alan) fırsatı sağlar.
- Yemek tarifi için gereken yumurta sayısını saymasını isteyin. Yeterli miktarda yemek hazırlamak için masaya oturacak konukların sayısını tahmin etsin ve sofraya konuk sayısı kadar bardak, tabak, kaşık dizmesini isteyin.
- Bir ay boyunca güneşli günlerin / yağmurlu günlerin sayısını sayın, bahçede bulunan yaprak türlerini keşfedin, ağaçtan toplanan elma sayısını, kilerdeki malzeme sayısını veya evdeki oyuncak arabaların farklı renkleri gibi verileri toplayın. Örneğin, “şu elma ağacından 10 elma topladık, diğer elma ağacından ise 5 elma topladık. 5, 10’dan azdır.” ya da “yeşil oyuncak araba sayısı 3, kırmızı oyuncak araba sayısı 5, beyaz oyuncak araba sayısı 1” gibi arabaları renklerine göre gruplayın ve istatistiki tablo oluşturun arabalarla.
- “Bugün hava nasıl olacak?” ya da “Bu somunda kaç dilim ekmek olduğunu tahmin edebilir misin?” Diye tahmin soruları sorun.
Etkili bir sınıf içi matematik deneyimi örneği:
Kaynakça
*(2001). Children are born mathematicians. Young Children, 56(4), 12–19.
** (2001). Children are born mathematicians. Young Children, 56(4), 12–19.
***Huisman, S. (2013). Family connections. Childhood Education, 89(4), 279–280, doi: 10.1080/00094056.2013.815561.
